Sirkardiyen Ritim Bozukluğu Yaşam Kalitenizi Etkiliyor
Kişinin uykuya dalmasını ve uykudan uyanmasını belirleyen ve kendi biyolojik saati olan sisteme sirkadiyen ritmi deniyor. Sirkardiyen ritminin bozukluğu ise uyku kalitenizi ve buna bağlı olarak yaşam kalitenizi etkiliyor. Yeditepe Üniversitesi Göğüs Hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Banu M. Salepçi, sirkardiyen ritim bozukluğu hakkında konuştu.
Sirkardiyen ritmi bireyin vücut içinde kendi fizyolojik sisteminin bozulmasında hem sebep hem de sonuç olarak ortaya çıkabiliyor. Vücut ısısından iştaha kadar birçok sistemi etkileyen sirkardiyen ritminin dengesinin bozulması halinde, bireyin diğer sistemleri de bu bozulmadan etkileniyor. Dr. Salepçi uykunun sağlıklı bir yaşam için vazgeçilmez bir süreç olduğuna dikkat çekerek, bazı kişilerin sağlıklı erişkinlerde olması gereken ortalama uyku süresi olan 7-8 saatten az ya da çok uyuyabildiğini belirtiyor. Açıklanamayan uykusuzluk veya uzun uyumanın nedeninin sirkadiyen ritim bozukluğu olabileceğine dikkat çeken Dr. Salepçi, bunun sonucunda da gündüz aşırı uyku hali, iş performansında azalma, konsantrasyon bozukluğu, depresyon, okul ve iş başarısında azalma, iş ve trafik kazalarında artış gibi önemli sonuçların medyana geldiğini vurguluyor.
Uykusuzluğun, depresyonun ve yorgunluğun sirkadiyen ritim bozukluğunun hem sebebi hem de sonucu olabileceğine dikkat çeken Dr. Salepçi, depresyon başta olmak üzere bipolar hastalık, anksiyete bozukluğu gibi psikiyatrik hastalıkların başlıca semptomunun uykusuzluk olduğuna dikkat çekiyor ve “Uyku problemleri de yorgunluk, halsizlik ve depresyona yol açar. Sonuçta uykusuzluk depresyon ve yorgunluğun sebebi olduğu gibi sonucu da olabilir” diyor.
Geç saatlere kadar çalışmak sirkadiyen ritmini bozuyor
Bireyin vardiyalı çalışma koşullarına sahip olması ya da zor şartlar altında çalışmasının da sirkardiyen ritminin bozulmasına sebep olabileceğine dikkat çeken Dr. Salepçi, şöyle devam ediyor:
“Çalışma şartları nedeni ile akşam çalışan kişilerde sirkadiyen ritim bozularak gece uyku maddesi ve melatonin artışına bağlı uykululuk, gündüz de uyanıklık için vücudun alarmda olması uykusuzluğa yol açar. Gece geç saatlere kadar çalışıp sabah erken kalkmak zorunda kalma gibi zor çalışma koşulları da sirkadiyen ritmin bozulmasına yol açar.”
Jet lag sendromuna dikkat !
Dr. Salepçi gece karanlık - sabah aydınlık saatleri, kişinin kendi biyolojik saati, genetik farklılıklar, fiziksel aktiviteler, çalışma saatleri, sosyal yaşam ve diğer çevresel faktörler gibi birçok unsurun bu sistemi etkilediğini belirterek, “Özellikle uzun uçak yolculukları sonrasındaki jet lag sendromu da sirkadiyen ritmini bozuyor. Amerika veya Uzakdoğu gibi ciddi saat farkı olan bölgelere seyahat edildiğinde uyku-uyanıklık zamanının biyolojik saatle uyumu bozulur. Sirkadiyen ritmin yeniden düzenlenmesi doğudan batıya seyahat edildiğinde 2-3 günlük sürede olmasına rağmen batıdan doğuya seyahat edildiğinde daha uzun 7-8 gün sürebilir” diye konuştu.
Son olarak sirkardiyen ritim bozukluğunu engellemek ve uykuyu düzene sokmak için uyku hijyeninin düzenlenmesi gerektiğine vurgu yapan Dr. Salepçi, yatmadan hemen önce bilgisayar, telefon, tablet kullanımının, uykuyu başlatan melatonin salgılanmasını baskılayarak uykunun gecikmesine (sirkadiyen ritm kaymasına) yol açtığını ve bu nedenle yatmadan birkaç saat önce bu cihazların kullanımının bırakılması gerektiğine dikkat çekiyor.