200’ün üzerinde alt sektöre yarattığı talep ve istihdamla lokomotif rolü üstlenen inşaat sektörünü temsil eden Türkiye Müteahhitler Birliği, İnşaat Sektörü Analizi Raporu’nun Ocak 2024 sayısını yayımladı. “Yeni Yüzyılda Eski Sorunlar, Zorluklara Rağmen Gelen Başarılar” başlıklı analizde, küresel ve ulusal ekonomi ile inşaat sektörüne ilişkin veriler değerlendirildi.
 
Raporu’da, sektörün 2023’e yüksek girdi maliyetleri ve emtia sorunları ile başladığı hatırlatıldı. Yılın hemen başında yaşanan deprem felaketi sonrası bölgenin yeniden inşası için sektörün seferber olduğuna dikkat çekilen raporda, “Sektör, 2023’ün ilk üç çeyreğinde, depremin de etkisiyle yıllık bazda sırasıyla %4,5, %6,6 ve %8,1 oranlarında, ekonominin üzerinde büyüdü. Deprem bölgesindeki yeniden imar faaliyetlerinin yanında seçim sürecinin tamamlanmasıyla azalan belirsizlikler inşaat sektörü rakamlarına olumlu yansıdı, ancak sektördeki büyüme önceki yılların gerisinde. Yaklaşan yerel seçimler öncesi hızlanan kentsel dönüşüm ve alt yapı faaliyetlerinin önümüzdeki süreçte sektörü desteklemeye devam edeceği tahmin ediliyor. Kamuda tasarruf tedbirleri ile zorunlu haller dışında yatırım programına yeni proje alınmayacağının açıklanması, kuşkusuz 2024’de sektörü bekleyen en önemli sorunlardan. İnşaat sektörünün 2023’ün son çeyreğinde büyümeyi sürdüreceği tahmin ediliyor. Gayrimenkul sektöründe ise büyüme yavaşladı.” denildi.
 
Özellikle işçilik endeksindeki artışın dikkat çekici boyutlara ulaştığı belirtilen raporda, şu ifadelere yer verildi: “İnşaat sektörü 2023 boyunca girdi maliyetlerindeki yüksek artışlardan etkilendi, ara eleman sorunu derinleşti. İnşaatlarda istihdam edilecek demirci, kalıpçı, iş makinesi operatörü, düz işçi gibi orta kademe eleman bulmakta zorluk yaşayan sektörde, ücretler yıl sonunda aylık 150 bin TL seviyelerine kadar çıktı. Sadece yurt içinde değil yurt dışında üstlenilen projeler için de istihdam sorunu yaşanıyor. MB tarafından da yetkili kurumlar ve kamuoyunun dikkatine sunulan bu sorunun çözümü için mevcut eğitim politikalarında köklü değişiklikler yapılması elzem. Mevcut sistemde tamamı üniversiteye yönlendirilen gençlerin meslek ve sanat okullarına yönlendirilmesi, kısa vadede olmasa da hem sektörün ihtiyaç duyduğu nitelik ve nicelikte elemana kavuşması, hem de ülkemizdeki işsizlik sorununun çözümüne katkı sağlaması bakımından önemlidir.”
 
Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde yarım trilyon dolar eşiği aşıldı
Salgın sonrası toparlanma sürecine giren ekonomilerdeki sıkılaşma ve yaşanan savaşların neden olduğu olumsuzluklara rağmen yurt dışı müteahhitlik hizmetleri alanında, 2023’de 389 projeyle 27 milyar 392 milyon dolar tutarında yeni iş hacmine ulaşıldığının belirtildiği raporda, “1972’de Libya ile yurt dışı pazara açılmasından bu yana ulaştığı uluslararası proje portföyü, 135 ülkede üstlenilen 12 bin 71 projeyle toplam 501 milyar 878 milyon ABD Doları ile rekor düzeye ulaştı” denildi.
 
2023 boyunca siyasi ilişkilerde olumlu gelişmelerin yaşandığı başta Suudi Arabistan, Körfez ülkeleri ve Irak’a yönelik çalışmalar yürütüldüğünün vurgulandığı raporda; “Ülkemizin Suudi Arabistan ile mevcut ilişkilerinin gelişimi ile ülke Türk inşaat sektörü için yıllık 10 milyar ABD Dolarlık yeni pazar konumuna geldi. Basra Körfezi’nden Türkiye’ye kara ve demir yolu ağı ile ulaşacak Kalkınma Yolu projesi sektörümüzün yurt dışı faaliyetleri açısından büyük önem taşıyor” ifadeleri yer aldı.
 
TMB’nin 2023 son çeyreğini değerlendirdiği raporda, inşaat sektörüne ilişkin özetle şu tespitlere de yer verildi; ‘’Devam eden kamu yapım işlerinde ek fiyat farkı ödenmesi ve süre uzatımı verilmesine yönelik düzenlemeyi içeren 7491 sayılı “Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun”, 28 Aralık 2023 tarih ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlandı ancak sektörün beklentilerini karşılamıyor. Yükleniciler projeleri yüksek borçla tamamlamaya çalışıyor. Müteahhitlik firmalarının borçluluğu 2023’de yüksek seyretti, borç artışı sürüyor. BDDK verilerine göre Kasım 2023 itibarıyla takipteki kredi hacmi 25,5 milyar TL, takipteki kredi oranı %3,2. Faizlerin yüksek, bankaların kredi verme iştahının düşük olması firmaların finansmana erişimini engelliyor.
 
TÜİK verilerine göre inşaat sektöründe düşen istihdam rakamları depremin etkisiyle artarak 2023 n üçüncü çeyreğinde 2 milyon kişiye ulaşırken, sektörün istihdamdan aldığı pay yüzde 6,4 oldu.
 
TÜİK verilerine göre Türkiye genelinde konut satışları Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %20,6 azalarak 93 bin 514 oldu. Ocak-Kasım döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre %14,9 azalarak 1 milyon 87 bin 349 olarak gerçekleşti. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları Kasım ayında bir önceki yılın aynı ayına göre %68,5 azalarak 5 bin 245 olarak gerçekleşti. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı %5,6. Ocak-Kasım döneminde gerçekleşen ipotekli konut satışları ise bir önceki yılın aynı dönemine göre %33,6 azalarak 171 bin 706 oldu. Yabancılara yapılan konut satışları Kasım ayında, 2022 aynı ayına göre %61,5 azalarak 2 bin 342 oldu.
 
Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türk müteahhitlik firmaları 2023’de 389 projeyle 27 milyar 392 milyon ABD Doları tutarında yeni iş hacmine ulaştı. Yurt dışında Türk müteahhitlerinin 2023’de en fazla yeni proje üstlendiği ilk 5 ülke Rusya Federasyonu (4,6 milyar ABD Doları), Romanya (3,6 milyar ABD Doları), Türkmenistan (3,3 milyar ABD Doları), Suudi Arabistan (2,8 milyar ABD Doları) ve Irak (1,4 milyar ABD Doları).
 
Yurt dışı müteahhitlik hizmetlerine yeniden ivme kazandırma hedefiyle TMB, yıl boyu savaşın büyük yıkıma uğrattığı Ukrayna’nın yeniden inşasında aktif rol oynamak üzere somut öneriler geliştirdi, sektörün en önemli pazarı olan Rusya ile ilişkileri muhafaza ederek eski seviyelerine çıkarmak için çalışmalar sürdürdü. 2023 sonu rakamlarına göre Rusya Federasyonu, 4 milyar 613 milyon ABD Doları tutarında 36 proje ile en çok proje üstlenilen ülke.